Ίσως η σημαντικότερη αλλαγή που έχει επιφέρει το κύμα νεοφιλελευθερισμού στην Ελλάδα στα χρόνια του μνημονίου να μην παρατηρείται σε επίπεδο εφαρμογής μέτρων αλλά σε επίπεδο ιδεών. Είναι πλέον φανερό ότι το μεγάλο στοίχημα του νεοφιλελευθερισμού δεν είναι αποκλειστικά η δημιουργία, μέσω μνημονίου, των ευνοϊκών οικονομικών όρων για την ανάπτυξη του κεφαλαίου αλλά κυρίως η ίδια η «θεοποίηση του κεφαλαίου» από το σύνολο της κοινωνίας. Ένα αυξημένο μέρος του πληθυσμού εκφράζει πλέον την πίστη ότι το κεφάλαιο μπορεί να εγγυηθεί τη βελτιστοποίηση του ατομικού και συνολικού βιωτικού επιπέδου.
Μαζί με τους αρθρογράφους του νεοφιλελεύθερου μπλογκ, η σημερινή κυβέρνηση μπορεί να καυχιέται για τη συνεισφορά της σε μια τέτοια θεοποίηση του κεφαλαίου. Μπορεί να διαφωνήσει κανείς μα μία εντύπωση είναι ότι η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ εφάρμοζε μνημονιακά μέτρα αλλά τα συνόδευε με τη ρητορική τού «αναγκαίου κακού». Κατά την επικοινωνιακή ρητορική του ΠΑΣΟΚ δηλαδή, τα μνημονιακά μέτρα ήταν -τουλάχιστον στην έντασή τους- ανεπιθύμητα αλλά η εφαρμογή τους ήταν ο μόνος τρόπος για να λάβει η χώρα τα συμφωνηθέντα δάνεια. Αντίθετα, η σημερινή κυβέρνηση συνεχίζει την εφαρμογή των μέτρων αυτή τη φορά με τη ρητορική του «αναγκαίου καλού». Έτσι, εκπρόσωπόι της δηλώνουν συχνά ότι η κυβέρνηση όχι μόνο δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη του κεφαλαίου στην Ελλάδα άλλα και ότι η ανάπτυξη του κεφαλαίου είναι από μόνη της ικανή να εγγυηθεί τη βελτίωση και βελτιστοποίηση του βιωτικού επιπέδου.
Μία τέτοια στρατηγική διάδοσης νεοφιλελεύθερων ιδεών ακολούθησε η κυβέρνηση στο θέμα της Ryanair. Ένας μήνας έκλεισε πρόσφατα από την ανακοίνωση δραστηριοποίησης της αεροπορικής εταιρείας στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και την εξαγγελία της για 2,800 θέσεις εργασίας στα δύο αεροδρόμια.[1] Τις ημέρες εκείνες ο Σίμος Κεδίκογλου είχε καλωσορίσει τη Ryanair δηλώνοντας πως η επένδυση της στην Ελλάδα «επιβεβαιώνει την εμπιστοσύνη των μεγάλων επενδυτών στην ελληνική οικονομία [...] εμπιστοσύνη που οικοδομήθηκε με συνεχείς επαφές και επίπονες προσπάθειες της Κυβέρνησης και προσωπικά του Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά».[2] Ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης είχε προβάλει τις κινήσεις της εταίρείας σαν ενδείξεις της επερχόμενης οικονομικής ανάπτυξης και κατά αξιωματική συνέπεια σαν ενδείξεις δημιουργίας «υγειών θέσεων εργασίας». Με ακόμα μία αφορμή η κυβέρνηση διατύπωνε την εκ προοιμίου εμπιστοσύνη της στο κεφάλαιο και την τυφλή πίστη της στα κοινωνικά του οφέλη.
Μόλις λίγες εβδομάδες αργότερα, άρχισαν να κυκλοφορούν κάποιες πρώτες ενδείξεις για την πολιτική προσλήψεων που ακολουθεί η εταιρεία.[3] Μιας και σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού είναι προετοιμασμένο να κάνει σημαντικές υποχωρήσεις για να απασχοληθεί,[4] οι περιορισμοί που έθεσε η εταιρεία στους ενδιαφερόμενους για απασχόληση θεωρήθηκαν λογικοί ή ασήμαντοι και αγνοήθηκαν. Πρόσφατα όμως μία σημαντικότερη καταγγελία απείλησε το κοινωνικό προφίλ της Ryanair. Σύμφωνα με αυτή, οι πιθανοί μελλοντικοί εργαζόμενοι θα πρέπει να προπληρώνουν την εκπαιδευσή τους με ένα ποσό γύρω στα €2000-3000. Μόνο ένα μέρος αυτών των χρημάτων θα επιστρέφεται από την εταιρεία και μόνο σε περίπτωση μη-πρόσληψης.[5] Με τοποθέτησή της η εταιρεία δεν διέψευσε τίποτα από τα παραπάνω. Αρκέστηκε να δήλωσει πως δεν είναι εκείνη υπεύθυνη για τις προσλήψεις.[6] Έτσι όχι μόνο προσπάθησε να αποποιηθεί ευθύνες μεταθέτοντάς τις σε συνεργάτες της (όπως έχουν κάνει διάφορες εταιρείες στο παρελθόν) αλλά υπενθύμισε στην ουσία ότι εκμεταλλεύεται το καθεστώς της «Εργασίας μέσω Πρακτορείου» κάτι το οποίο δηλώνει ξεκάθαρα και στην ιστοσελίδα της.[7]
Στο σημείο αυτό αξίζει να ανοίξει μία παρένθεση. «Εργασία μέσω Πρακτορείου» σημαίνει ότι ο εργαζόμενος απασχολείται σε μία εταιρεία αλλά έχει σύμβαση με πρακτορείο εύρεσης εργασίας. Έτσι η εταιρεία δεν έχει υποχρέωση συγκεκριμένου χρόνου απασχόλησης του εργαζόμενου. Μπορεί να καταβάλλει χρήματα στο πρακτορείο για όσες φορές κρίνει εκείνη ότι χρειάζεται τον εργαζόμενο. Ταυτόχρονα το πρακτορείο πληρώνει τον εργαζόμενο μόνο όταν εκείνο πληρώνεται από την εταιρεία. Τέλος, μιας κι ο εργαζόμενος έχει σύμβαση με το πρακτορείο και όχι με την εταιρεία, ο μισθός του βρίσκεται συνήθως κάτω από τον μισθό που καθορίζουν οι συμβάσεις του κλάδου στον οποίο δραστηριοποιείται η εταιρεία. (Ας σημειωθεί ότι η «Εργασία μέσω Πρακτορείου» είναι μέρος της αρχής flexicurity της ΕΕ).
Πριν από την Ελλάδα υπήρχαν παρόμοια δημοσιεύματα με καταγγελίες σε άλλες χώρες που δραστηριοποιείται η Ryanair. Μάλιστα, ενώ στην Ελλάδα οι μελλοντικοί εργαζόμενοι βρίσκονται ακόμα σε αρχικά στάδια της διαδικασίας πρόσληψης, τα δημοσιεύματα από το εξωτερικό δίνουν μια γεύση από το καθεστώς απασχόλησης στη Ryanair. Σύμφωνα με αυτά, οι εργαζόμενοι καμπίνας πληρώνονται μόνο για τις ώρες που βρίσκονται σε πτήση. Αν κρίνεται αναγκαία η μεταφορά τους από μία βάση της Ryanair σε μία άλλη αυτό γίνεται αμισθί. Είναι υποχρεωμένοι για κάποιες ώρες τον μήνα να βρίσκονται σε καθεστώς «ετοιμότητας» δηλαδή να είναι έτοιμοι να εργαστούν μέσα σε μία ώρα από την ώρα που θα τους ζητηθεί. Τέλος, δεν δικαιούνται επιδόματα αδειών.[8]
Συνεχίζοντας στο θέμα των «υγειών θέσεων εργασίας», η εταιρεία δεν υπόσχεται ούτε το πότε ούτε το εάν θα προσλάβει με δικές της συμβάσεις αυτούς που απασχολεί μέσω πρακτορείων. Ακόμα και μέσω πρακτορείων, υπόσχεται μισθό «ανταγωνιστικό για τα δεδομένα της χώρας προέλευσης του εργαζόμενου». Βέβαια, οι λάτρεις του νεοφιλελευθερισμού μπορούν να κλείσουν τα μάτια μπροστά στο γεγονός ότι πολλά από τα «δεδομένα της χώρας προέλευσης των εργαζόμενων» άλλαξαν στην Ελλάδα όχι χάρη σε κάποια αυτορρύθμιση αλλά χάρη στην παρέμβαση του κράτους στη μέχρι πρόσφατα ανεξάρτητη συμφωνία εργασίας-κεφαλαίου για το επίπεδο του κατώτατου μισθού. Από την άλλη, η ίδια η Ryanair αν και συχνά θέτει ως προαπαιτούμενο για τη δραστηριοποίησή της σε κάποια χώρα τη δημιουργία όλο και ευνοϊκότερων όρων, φροντίζει να εκμεταλλεύεται τα διαφορετικά νομικά καθεστώτα στην ΕΕ. Τον Οκτώβριο του 2013 οι δικαστικές αρχές της Γαλλίας καταδίκασαν τη Ryanair για παραβίαση της γαλλικής εργατικής νομοθεσίας. Όπως προέκυψε από την υπόθεση, η Ryanair απασχολούσε εργαζόμενους στη Γαλλία μεταφέροντας τα συμβόλαιά τους στην Ιρλανδία έτσι ώστε να καταβάλλει έως και 30% χαμηλότερες εισφορές ασφάλισης. Επίσης, εμπόδιζε το δικαίωμα των εργαζόμενων για συμμετοχή στις εργατικές ενώσεις.[9] Ίδιες διαδικασίες έχουν κινηθεί και στην Ιταλία με επιπλέον υποψίες για φοροδιαφυγή.[10] Η Ryanair έχει απαντήσει λέγοντας πως καλύπτεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Μετά από όλα αυτά, δεν θα πρέπει να προκαλεί απορίες το γεγονός ότι στην πρόσφατη δήλωση της για το καθεστώς των προσλήψεων στην Ελλάδα η εταιρεία απέφυγε να επαναδιατυπώσει ακριβή αριθμό θέσεων εργασίας. Όπως έχει προκύψει, ο αριθμός των 1600 θέσεων στη Θεσσαλονίκη και των 1200 θέσεων στην Αθήνα ήταν ένα στατιστικό τρικ κι ένα τρικ διατύπωσης. Όπως αναφέρει το thepressproject.gr,[11] έχει υπολογιστεί ότι για κάθε ένα εκατομμύριο επιβάτες δημιουργούνται 1000 θέσεις εργασίας. Η Ryanair έχει εκτιμήσει (με μεγάλη αισιοδοξία) ότι θα φέρει 2,8 εκατομμύρια νέους επιβάτες. Με βάση αυτήν την εκτίμηση ανακοίνωσε ότι θα δημιουργήσει 2,800 θέσεις εργασίας. Όμως, σύμφωνα με την ίδια πηγή, η εταιρεία δεν έχει φροντίσει να ξεκαθαρίσει πόσες από τις θέσεις θα είναι άμεσες και πόσες έμμεσες. Σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός των απασχολούμενων στη Ryanair είναι 9000 παγκοσμίως ενώ το καθεστώς απασχόλησης σε αυτές τις θέσεις περιγράφεται από το παρόν κείμενο.
Φαίνεται πως σε αντίθεση με τους πιστούς του κεφαλαίου ακόμα κι η ίδια η εταιρεία προσπαθεί με επικοινωνιακά τρικ να κρύψει όχι μόνο την απουσία ενδιαφέροντός της αλλά και την άποψή της για τα κοινωνικά οφέλη της δραστηριοποίησής της στην Ελλάδα. Ο διευθυντής της εταιρείας έχει κατά καιρούς προβάλλει τα επιτεύγματα της εταιρείας στα θέματα των φτηνών εισιτηρίων, των ελάχιστων καθυστερήσεων και του συνεχώς ανανεωμένου στόλου. Όμως, έχει επίσης φροντίσει να καταφερθεί εναντίον των πελατών που δεν αγοράζουν επιπλέον προϊόντα κι υπηρεσίες την ώρα της πτήσης και έχει προτείνει έξτρα χρεώσεις ανάλογα με το βάρος τους ή την ανάγκη τους για χρήση τουαλέτας. Έχει θεωρήσει γελοίους τους περιβαλλοντολογικούς περιορισμούς στην ανάπτυξη αεροπορικών δραστηριοτήτων. Υπάρχουν πια αρκετές υποθέσεις επιβατών που είτε έχουν υπερχρεωθεί χωρίς να το γνωρίζουν είτε έχουν βρει τις υπηρεσίες εξοργιστικές. Πρόσφατα η εταιρεία κλήθηκε από τα ιταλικά δικαστήρια να πληρώσει €850,000 για υπερχρεώσεις επιβατών.[12] Όμως, τα χειρότερα λόγια τα έχει κρατήσει ο διευθυντής για το προσωπικό το οποίο τυχαίνει να γεμίζει τις «υγιείς θέσεις εργασίας» που προσφέρει η Ryanair:
«Οι απόφοιτοι από τις σχολές διοίκησης επιχειρήσεων λένε ‘το προσωπικό μιας εταιρείας είναι το μεγαλύτερο περουσιακό της στοιχείο’. Ανοησίες! Το προσωπικό είναι συνήθως το μεγαλύτερο κόστος. Όλοι μας απασχολούμε κάποιους μπάσταρδους οι οποίοι χρειάζονται κλωτσιές για την τεμπελιά τους αλλά κανείς άλλος δεν το παραδέχεται».[13]
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το πραγματικό κόστος των φθηνών εισιτηρίων βρίσκεται στις εργασιακές συνθήκες. Η Ryanair βέβαια ούτε είναι η μόνη που εκφέρει τέτοιες απόψεις ούτε έχει εφεύρει η ίδια πρακτικές εκμετάλλευσης σαν κι αυτές που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Πολλές από τις πρακτικές αυτές έχουν διαμορφωθεί από αποφάσεις που πάρθηκαν σε ανώτατο κρατικό κι ευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο. Παρόμοιες πρακτικές και ανάλογες απόψεις συναντά κανείς σε πλήθος άλλων εταιρειών ανεξάρτητα από τις κοινωνικές τους ανησυχίες. Εξάλλου, είναι πλέον δυσδιάκριτο το πού και εάν διαχωρίζεται το κοινωνικό προφίλ του κεφαλαίου από τις επικοινωνιακές στρατηγικές θεοποίησής του.
Αναδημοσιευση απο το tvxs.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου